Ганаровыя грамадзяне

Церабун  Уладзімір  Васільевіч 

Нарадзіўся 11  красавіка 1946 года  ў  в. Несцяняты Смаргонскага  раена Гродзенскай  вобласці. З 1953 г. па 1964 г. – вучоба ў СШ №1 г. Смаргоні. З 1965 па 1968 гг. – служба ў Савецкай Арміі.

З 1968 па 1973 гг. – вучоба ў Беларускім дзяржаўным тэатральна-мастацкім інстытуце (г.Мінск) на аддзяленні скульптуры. Вучыўся ў прафесара А.А.Бембеля, скульптара Г.І.Мурамцава. Пасля  вучобы Церабун У.В. пераехаў  у  г. Гродна, дзе  працаваў да 2001 г. З  2001 г.  жыве і працуе  ў  г. Мінску. У  выставах  прымае ўдзел  з  1974 г. У  1977 г. стаў сябрам Беларускага саюза  мастакоў  (БСМ).

За   свой  творчы шлях  мастак  выканаў шэраг  работ  як станковага,  так  і манументальнага  характару: скульптуры, скульптура з мазаікай, кампазіцыі са шкла і металу з  вытокамі асвятлення (люстры) для грамадскіх будынкаў. Церабун У.В.  правёў шаснаццаць персанальных выстаў. Яго работы экспанаваліся ў Гродна, Мінску, Лідзе, Маскве, Ленінградзе, Троіцку, Зеленаградзе, Таліне, Панявежысе, Шаўляі, Друскінінкаі, Варшаве і і нш.

У  1993 г.  выстава яго  твораў  экспанавалася ў  г.Міндане (Германія). Адна з работ была набыта галерэяй Фраў Фішар. Тры  выставы прайшлі на радзіме ў г. Смаргоні, дзе ён атрымаў званне “Ганаровага грамадзяніна горада” (1993 г.). У маі 1995 г. выстава яго твораў прайшла ў г. Ростаке (Германія), а ў лістападзе 1995 г. - у г. Варшаве (Польша).

Блізкая скульптару народная  тэма. Прыкладам  гэтаму можна назваць кампазіцыі, выкананыя ў  дрэве: “Ясь і Яніна”,  “Жалейка”, ”Сымон-музыка”, “Летапісец”, “Апошняе  жніво”. Яго творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім  музеі  Рэспублікі Беларусь  і фондзе  Беларускага саюза  мастакоў.  У  1985 г. кампазіцыя  “Расстраляная  песня” экспанавалася   на  Сусветным фестывалі  моладзі  і студэнтаў  у  г. Маскве. Аўтар  атрымаў  сярэбраны медаль  выставы. Кампазіцыі са шкла  і металу  з  вытокамі асвятлення  сталі  для мастака  эксперыментальнай  работай па  мастацкаму  аздабленню шэрагу  інтэр'ераў. Да ліку эксперыментальных і ўдалых спроб можна аднесці і скульптуру з мазаікай для плавальнага басейна  ГВА “АЗОТ” ( г. Гродна,  60 м2).  Тэматычныя  рэльефныя  кампазіцыі  размясціліся ў  абласным  Палацы юнацкай  творчасці  ў  г. Гродна (каля 100 м.кв.), выкананыя ў  тэхніцы  “выкалатка з  алюмінія” і  ў гіпсе.  Нельга  не сказаць  і  пра мемарыяльныя  дошкі, выкананыя   скульптарам:  удзельнікам пасяджэння  першага  Савета рабочых  дэпутатаў  г. Гродна (1983г. г. Гродна), польскай  пісьменніцы  Зофіі Налкоўскай  (1989 г. г. Гродна),  генералу  А.І. Антонаву (2004 г. г. Гродна), Герою Савецкага  Саюза  Я.Ф. Філіпскіх (2004 г. г. Мінск),  хірургам В.Новікаву, Д.Шавялёву, Ч.Цярэшку (2006 г. г. Смаргонь), суаўтар А.Крахалёў,  заслужанаму  работніку культуры  Беларусі  А.А.Дзяругу (2007 г. г.Смаргонь), народнай артыстцы Беларусі Т.Каламійцавай (2011 г. г.Мінск), суаўтар М. Бакуменка.

У шматлікіх  сваіх  творах аўтар неаднаразова  звяртаецца  да тэмы  Вялікай  Айчыннай вайны. Гэта  кампазіцыі “Няскораны”, “Зноў  аб  вайне”, ”Дарогамі вайны”, “Хвіліна маўчання”, ”Развітанне славянкі”, ”Чаканне”, ”Вясна перамогі” і  інш.

Скульптар  шмат  працуе ў  дробнай  пластыцы з  тэматыкай  самога жыцця  пад  назвай “Ракурс”:  экспрэсіі і спакою, разважання  і задумленнасці, кахання  і  надзеі - тэмы   пошуку  сэнса існавання чалавека на Зямлі.  Як бы  дапаўняючы    гэтую тэму, аўтар  выконвае  серыю малюнкаў  пад  такой жа назвай – “Ракурс”.  Свой  працяг пошуку аб'яднаць гармонію   сасуда  і дробнай  пластыкі  мы бачым  у  даволі вялікай  серыі  работ з  гліны  - кераміцы.

У  1993 г. мастак прымаў удзел у рабоце міжнароднага сімпозіума-пленэра скульптараў   у  г. Міндане (Германія), а  1998 г.  - у  У11  Міжнародным  пленэры, прысвечаным 200-годдзю А.Міцкевіча  (г. Навагрудак).

З 1979 г. па 1986 г. У.В. Церабун  узначальваў Гродзенскую  абласную  арганізацыю БСМ, будучы яе старшыней. У  1976 г. за стварэнне  мемарыяльнага   комплексу “Дальва”    У.В. Церабун  атрымаў прэмію  Ленінскага  камсамола Беларусі. Ён  узнагароджаны  Ганаровай граматай  Вярхоўнага  Савета БССР (1978 г.) і  медалем  “За працоўную  доблесць” (1986 г. г. Масква).  Двойчы  выбіраўся дэпутатам  Гродзенскага  гарадскога Савета  народных  дэпутатаў. Больш  за  50  сваіх твораў  скульптар  перадаў у  дар  музеям рэспублікі  ў  г. Гродна, г. Смаргонь,  в. Гудзевічы Мастоўскага  раёна. Шмат  увагі мастак  надае  развіццю дзіцячай  творчасці: конкурсы, выстаўкі, пленэры. З'яўляецца сябрам  студыі  ваенных мастакоў.

Як  і  ў іншых мастакоў, у скульптара  шмат  мейсца  займае  серыя  партрэтаў: К. Цыалкоўскі, Ю.Гагарын, апаратчыца Г. Дзмітрыева, гімнастка А. Валчэцкая, кампазітар А. Шыдлоўскі, народны  артыст  СССР, БССР  В. Роўда, заслужаны  работнік культуры  Беларусі  А. Дзяруга.

Тры  манументальныя  работы ў  апошняе  дзесяцігоддзе выкананы  ў  суаўтарстве са  скульптарам  А.Крахалевым: памятны  знак да  500-годдзя  заснавання г. Смаргонь, (2003 г.), памятны знак  супрацоўнікам  міліцыі, якія загінулі  пры  выкананні   службовага  і  воінскага абавязкаў  (г. Гродна  2004 г.), памятны  знак  абаронцам г. Слуцка  ў   гады Вялікай Айчыннай  вайны (2005 г.)

У  2006 г.  у  г.п. Бераставіца  Гродзенскай  вобласці ўстаноўлена  скульптурная  кампазіцыя “Дрэва  жыцця” да  500-годдзя заснавання  паселка, у 2007 г. на возеры Свіцязь  усталявана  кампазіцыя “Свіцязянка”, у 2008 г. у г. Скідзелі Гродзенскай  вобласці  выканана кампазіцыя  “Клекат буслоў” з нагоды  500-годдзя  заснавання горада, у  гэтым жа  годзе ў г.п. Зэльва,  што  на Гродзеншчыне,  устаноўлена   кампазіцыя анімалістычнага  жанру  з нагоды  750-годдзя  заснавання паселка. Усе  гэтыя  творы выкананы  з  бронзы і  граніту. У 2010 г. у г. Лагойску была ўстаноўлена кампазіцыя “Саната памяці”, а ў 2013 г. у Смаргоні – памятны знак “Рэха вайны”,  прысвечаныя воінам-інтэрнацыяналістам, якія загінулі пры выкананні воінскага абявязку. У 2014 г. у Смаргоні у цэнтральным парку ўсталявана  скульптурная кампазіцыя “Мядзвежая акадэмія”. У.Церабуном  у суаўтарстве  са скульптарам А.Арцімовічам выкананы праект мемарыяльнага комплекса па лініі супрацьстаяння ў Першую сусветную вайну ў 1915 – 1917 гг. (г.Смаргонь).

23  красавіка 2006 г.  на радзіме  ў  г. Смаргоні была  адкрыта  14-ая персанальная  выстава  пад назвай  “На хвалях часу”, прысвечаная  60-годдзю   з дня  нараджэння  скульптара. На  ёй было  прадстаўлена  звыш 150  работ:  скульптура, кераміка,  акварэль, малюнкі, фотаздымкі  пад назвай  “Хроніка”  і “Новыя  праекты”  манументальных  работ. У  лістападзе  выстаўка з  поспехам прайшла  ў  г. Гродна.  У  красавіку 2012 г.  у г. Смаргоні   адбылася чарговая – 16  персанальная  выстава пад  назвай “Няспраўджаныя  мроі  ў  творчасці маей”, дзе скульптар прадставіў  35 праектаў-прапаноў манументальнага  мастацтва па аздабленню  і  добраўпарадкаванню  тэрыторый рэспублікі.

У  2007 г.  за дасягненні  ў  развіцці  выяўленчага  мастацтва  яму было прысвоена ганаровае  званне  “Заслужаны дзеяч  мастацтваў  Рэспублікі Беларусь”.

Уся  творчасць  У.В.Церабуна пабудавана  на  акадэмічнай школе бясконцага  пошуку  не толькі  фізічнай  прыгажосці мадэлі  чалавека,  але перш  за  ўсе аўтар  імкнецца  выявіць яе духоўны  стан.  Свой твор скульптар  спрабуе  давесці да  вобразу, знака, сімвала.  Шчырасць самавыказвання - асноўны накірунак яго творчасці.

Дукса Мар’ян Мікалаевіч 
Нарадзіўся 5 красавіка 1943 года ў вёсцы Каракулічы Мядзельскага раёна Мінскай вобласці ў сялянскай сям'і. Рана страціў бацьку. У 1958 – 1960 гг. займаўся ў Свірскім вучылішчы механізацыі сельскай гаспадаркі, закончыўшы яго, працаваў у калгасе ўлікоўцам трактарнай брыгады, адначасова вучыўся завочна ў сярэдняй школе. У 1969 годзе скончыў філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага універсітэта і пачаў працаваць настаўнікам Сольскай сярэдняй школы (1969-1987).
На старонках рэспубліканскай перыёдыкі выступае з вершамі з 1960 года. Выдаў вершаваныя зборнікі «Спатканне» (1967), «Крокі» (1972), «Станцыя» (1974), «Прыгаршчы суніц» (1976), «Забытыя словы» (1979), «Зона супраціўлення» (1982), «Твая пара сяўбы» (1985), «Заснежаныя ягады» (1989). Аўтар кніг для дзяцей «Зялёны акварыум» (1980) і «Світаюць сосны» (1987).
Лаўрэат Літаратурнай прэміі Саюза пісьменнікаў Беларусі імя А.Куляшова (1990) за кнігу паэзіі “Заснежаныя ягады” (1989).
Першая кніга паэта - “Спатканне” -  выйшла з друку ў 1967 г. Спатканне сапраўды было прыемным, бо адчувалася, што ў літаратуру прыйшоў новы таленавіты творца, прыйшоў сваім шляхам, роўна, шчыра, нікога не паўтараючы.
Якія праблемы ўздымаў малады аўтар? Пісаў, як і іншыя, пра свае, яшчэ блізкае дзяцінства, пра зямлю і чалавека на ёй, пра каханне ды адзіноту, якая часта мяжуе з гэтым светлым пачуццем. Можна было заўважыць, што паэт вельмі чуйны да роднай прыроды, але сваё захапленне ёю выказвае неяк стрымана, быццам хоча агледзецца навокал, паразважаць. Роздум, разважлівасць, засяроджанасць – гэта  ўжо выразна акрэсленыя рысы ранняй паэзіі Мар’яна Дуксы
Да прыроды ў мастака слова своеасаблівае, пяшчотнае стаўленне. Ён усей душой адчувае яе безабароннасць і лічыць збяднелым у пачуццях чалавека, які не адчувае сваіх каранёў і саей повязі з прыродай.
Самае галоўнае жаданне ў творцы – “у чужое сэрца слова… перасадзіць”.  Цяжка з ей, слоўнай перасадкай. А раптам абсячэш корань? А раптам не прыжывецца? Гэтая зусім не лішняя засцярога заўседы нагадвае М.Дуксу пра пошук самага запаветнага, жывога і дакладнага слова.
Муза паэта так і не параднілася з горадам. Усё свае жыцце, акрамя хіба студэнцкіх гадоў, Мар’ян Дукса звязаў з вёскаю.
Паэты ўвесь час у нястомным пошуку тэмаў. І гэта зразумела. Надакучвае штодзенна смакаваць адзін і той жа боршч, хай ён і аздоблены новымі заправамі. А між тым жыцце і час могуць падкінуць новую тэму. Трэба быць толькі чуйным і мець добры паэтычны зрок.
Словы Мар’яна Дуксы : “Я настойліва сцвярджаю, што паэзія – гэта  своеасаблівая пропаведзь – палітычная, сацыяльная, рэлігійная, маральная, эстэтычная, пропаведзь заўседы гуманістычная па сваей сутнасці. Пропаведзь, дадзеная Богам”.
3 ліпеня 2013 – Ганаровы грамадзянін Смаргоні. 

Памёр у 2019 г. на 77-ым годзе жыцця.

Рожка Эдвард Пятровіч

Герой Сацыалістычнай Працы.

 Нарадзіўся ў 1935 г. ў в. Андрэеўцы Смаргонскага раёна. Скончыў Навагрудскі сельскагаспадарчы тэхнікум (1974). З 1965 г. працаваў загадчыкам вытворчага ўчастка “Сыраваткі”  калгаса “Светлы шлях”. Узнагароджаны  ордэнамі Леніна (1973), Працоўнага Чырвонага Сцяга (1984), ”Знак Пашаны” (1971), медалямі. Званне Героя Сацыалістычнай Працы прысвоена  ў 1976 г. за выдатныя поспехі, дасягнутыя ва Усесаюзным сацыялістычным спаборніцтве з уручэннем яму ордэна Леніна і залатога медаля “Серп і Молат”. Памёр у 2017 годзе.

Узнагароджана медалём “За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941 – 1945 гг.”, Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета Беларусі, значкамі “Выдатнік асветы РСФСР”, “Выдатнік народнай асветы”, шматлікімі іншымі ганаровымі граматамі, юбілейнымі медалямі.

Ганаровы грамадзянін Смаргоні  (1993).

Памерла ў 2017 г. на 94-м годзе жыцця.

Нарадзіўся ў 1919 г. ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Працаваў у райкоме партыі і райвыканкаме, у 1953 – 80 гг. старшыня калгаса імя Калініна. Узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны 1-й (1945) і 2-й (1985)  ступені, ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1973), 2 ордэнамі “Знак Пашаны” (1949, 1958), 15 медалямі.